Czarna zgnilizna kapustnych (bakterioza naczyniowa kapusty)

Patogen. Sprawcą choroby jest bakteria Xanthomonas campestris (Pam.) Dawson z rodziny Pseudomonanadacae, z rzędu Eubacteriales. Jest to ruchliwa pałeczka, o wymiarach 0,7-3,0x0,4-0,5 µm, urzęsiona na jednym końcu, gram ujemna, niezarodnikująca. Należy do grupy bakterii tlenowych.

Rośliny żywicielskie. Rośliny kapustne, rzepkowate, oraz niektóre chwasty z rodziny krzyżowych.

Występowanie. Powszechne w rejonach występowania roślin żywicielskich.

Objawy i szkodliwość. Bakterie wnikają do rośliny przez szparki wodne (hydatody), dlatego pierwsze objawy występują zwykle w tych miejscach. Są to lokalne żółtawe przebarwienia w kształcie litery V. Naturalne zabarwienie zanika, tkanka miękiszowa staje się przezroczysta, natomiast porażone nerwy czernieją. Czasem objawy chorobowe występują wokół zranień spowodowanych przez szkodniki. Na roślinach systematycznie porażonych objawy chorobowe na liściach pojawiają się w różnych miejscach blaszki. Stopniowo zamierają i opadają porażone liścienie, a następnie liście. Na poprzecznym przekroju ogonków liściowych u roślin starszych, zaś na przekroju łodygi (głąba) widać pierścień zbrunatniałych naczyń przewodzących. Zaczopowanie ich przez śluz bakteryjny może spowodować więdnięcie roślin. Główki porażonej kapusty gniją w kopcach w przyśpieszonym tempie. Na porażonych kalafiorach powstają ponadto lokalne zbrunatnienia róż, szczególnie w fazie przerastania w pędy nasienne. Podczas wilgotnej, a zarazem ciepłej pogody następuje wtórne zakażenie róż kalafiorów przez saprofityczne bakterie gnilne, co staje się przyczyną masowego zamierania pędów nasiennych. Jednym z objawów na nasiennikach różnych roślin jest zamieranie zawiązków nasion. Szkodliwość choroby jest zróżnicowana. Na plantacjach kapust wczesnych i średnio wczesnych, a także kalafiorów, oraz kalarepy choroba nie ma większego znaczenia gospodarczego. Natomiast w uprawie późnych odmian kapusty głowiastej, szczególnie z przeznaczeniem do przechowania, kapusty brukselskiej, jarmużu oraz na plantacjach nasiennych jest dużym zagrożeniem w lata ciepłe i jednocześnie deszczowe.

Rozwój. Pierwotnym źródłem choroby są nasiona, wysadki oraz resztki pożniwne zakażone bakterią. Znane są dwa sposoby przenoszenia się bakterii z nasionami- wewnątrz okrywy nasiennej, oraz na jej powierzchni. Na powierzchni nasion bakterie zachowują żywotność do około 1 roku, wewnątrz kilka lat. W resztkach pożniwnych bakterie mogą przetrwać 1-2 zimy, a giną wraz z zakończeniem procesu mineralizacji resztek roślinnych. Na plantacjach nasiennych kapust, kalarepy i brukwi źródłem choroby są przede wszystkim wysadki, z których wyrastają systematycznie porażone nasienniki. W takich warunkach bakterie mogą dotrzeć wiązkami naczyniowymi do łuszczyn i spowodować zakażenie nasion. Proces chorobowy rozpoczyna się w okresie kiełkowania nasion, kiedy to bakterie przedostają się z okrywy nasiennej do szparek wodnych liścieni. Porażone liścienie stają się źródłem systemicznego zakażenia łodygi, oraz wtórnych zakażeń liści. W warunkach wysokiej wilgotności z porażonych części roślin wydzielają się krople śluzu bakteryjnego. Zakażenie następuje też w glebie przez uszkodzone korzenie. Rozpryskujące się krople deszczu, oraz zabiegi pielęgnacyjne wykonywane przed obeschnięciem roślin są głównymi sposobami rozprzestrzeniania się choroby w obrębie tego samego pola. Okres inkubacji, to jest czas od zakażenia do wystąpienia pierwszych objawów, waha się w granicach 10-30 dni. Choroba rozwija się szybko tylko w warunkach wysokiej wilgotności, w temperaturze ponad 20°C (optimum 25-30°C). Natomiast w okresie bezdeszczowym rozwój choroby jest zahamowany.

Zwalczanie. Podstawowym zabiegiem ochronnym jest właściwe zmianowanie. Przerwa w uprawie warzyw kapustnych i czepowych powinna wynosić co najmniej dwa lata. Z powodu przenoszenia się choroby przez nasiona duże znaczenie ma produkcja zdrowych nasion. Od wielu lat klasyczną metodą zwalczania bakterii na nasionach jest moczenie ich przez 20-25 minut w wodzie o temperaturze 48-50°C. Efekty jednak nie są w pełni zadowalające.